5. aug, 2015

Militair erfgoed in bodemarchief kan leiden tot foutieve conclusies

Het erfgoedmagazine Mijn Gelderland (MijnGelderland/Geschiedenis Gelderland) besteedt ook aandacht aan archeologie, onder meer aan sporen van de Tweede Wereldoorlog. Vooral operatie Market Garden heeft sporen achtergelaten in het Gelderse landschap. Volgens het magazine blijkt dat onder andere uit opgravingen gedaan tijdens de bouw van de nieuwbouwwijk Schuytgraaf in Arnhem (foto; bron: Schuytgraaf.nl). Het bodemarchief vormt een aanvulling door archeologen op historisch onderzoek. Archeologen vonden daar duizenden granaten, enkele vliegtuigraketten en een deel van een Duits jachtvliegtuig. Zij concludeerden dat daar tijdens operatie Market Garden en bij de bevrijding zwaar gevochten was. Deze conclusie is echter onjuist. In Schuytgraaf is bij archeologisch onderzoek bij het gehucht De Laar ook materiaal uit de Tweede Wereldoorlog aangetroffen. Bedoeld is buurschap De Laar. 

Archeologen dienen wel gebruik te maken van het juiste historisch onderzoek. Het Magazine en MijnGelderland.nl spreken nog over de mythe ‘slag om Arnhem’; baseren zich op het gemythologiseerde verhaal in het boek van Ryan (1974) en de daarop gebaseerde film A Bridge Too Far (1977) en beweren zelfs dat Britten en Polen de Rijnbrug bij Arnhem verdedigden. Ongeveer zevenhonderd Britten – niet alleen Engelsen - hadden echter slechts kunnen doordringen tot gebouwen aan weerszijden van de noordelijke toegangsweg tot de brug. Het Magazine beweert voorts dat het doel van operatie Market Garden was op te rukken via Noord-Duitsland naar Berlijn om de oorlog snel te beëindigen. Het werkelijke strategische operatiedoel was vestiging van een bruggenhoofd op de Veluwe met diepe uitlopers over de IJssel. Operatie Market Garden duurde niet van 17 tot 26 september 1994, maar tot 21 september 1944 en was totaal mislukt. Mijn Gelderland Magazine beschouwt operatie Market Garden niet als een complete mislukking. Bevrijding van gebied ten zuiden van de Waal was echter geen doel van operatie Market Garden en de veroverde bruggen waren slechts tactische doelen van luchtlandingstroepen. Mijn Gelderland hanteert ook de volgende mythen: ‘slag op de Ginkelse Heide’; een aanval op Arnhem, zelfs ook door de 4de Parachutistenbrigade; Arnhem en de Rijnbrug als ‘een brug te ver’; verovering van Nijmegen als een ‘strategische overwinning’; mislukking van Market Garden omdat Britten de Rijnbrug bij Arnhem niet konden behouden en het te lang duurde voordat grondtroepen  bij de brug aankwamen. De Britten hadden de brug niet kunnen veroveren en konden die dus ook niet behouden. Bovendien was de brug geen doel van de grondtroepen. Onjuist is ook de bewering dat geallieerden in oktober de Duitsers uit de Over-Betuwe verdreven. De Duitsers behielden bruggenhoofden rond Elden, Huissen, Angeren en Doornenburg. 

Reeds 22 september presenteerde Montgomery operatie Gatwick gericht op de vorming van bruggenhoofden over de Rijn bij Wesel en Keulen. Een onderdeel van deze operatie was een ‘agressieve verdediging’ van het geallieerde Over-Betuwse bruggenhoofd. Dit bruggenhoofd is van 23 tot 26 september 1944 gevormd en in oktober bij Haalderen uitgebreid. De sporen uit de Tweede Wereldoorlog in de buurschappen De Laar (o.a. later Schuytgraaf), Rijkerswoerd en Aam dateren voornamelijk uit de periode 23 september tot 3 december 1944. Ook de Poolse parachutisten kunnen sporen hebben nagelaten. Na het opblazen van de Rijndijk bij Elden op 2 december trokken de verdedigers ten noorden van Elst zich terug ten zuiden van de Linge.

Archeologen moeten wel het juiste historisch onderzoek gebruiken wanneer zij conclusies trekken uit het bodemarchief en die beschouwen als een aanvulling op dat onderzoek.

Mijn Gelderland reagert met de opmerking dat er zowel tijdens als na operatie Market Garden is gevochten in Schuytgraaf.